‘Asr Suresi

Mekke’de risaletin ilk döneminde indirilmiş olması muhtemel olan, üç âyetten oluşan ve ismini ilk âyetindeki “asır” anlamındaki الْعَصْر el-‘asr kelimesinden alan ‘Asr sûresi, iniş sırasına göre 13, resmî sıralamada ise 103. sûredir.

‘Asr sûresinin resmî sıralamada öncesindeki Tekâsür sûresiyle yakın anlam ilişkisi vardır. Buna göre, mal biriktirme tutkusuyla ömür tüketenler, aslında geçip gitmekte olan zamana dikkat etmemekteydiler. Mala ve dünyaya adeta tapan bu tipler, hem dünyada hem de mahşerde zarar ve ziyan içerisinde olacaklardır.

Bu sûrede, akıp giden zamana dikkat çekilmekte, bunun farkına varmayan insanların ziyanda olacağı haber verilmekte, ancak güzel davranış, hak ve sabır tavsiyesi içeren iman sahiplerinin bu ziyandan kurtulacağı müjdelenmektedir.

Akıp giden zamana dikkat çekilen bu sûrede, ziyandan kurtulmanın ölçüleri verilmektedir. İmam Şâfiî, “Kur’ân, sadece bu sûreden ibaret olsaydı, yeterdi” sözüyle, sûrenin konu ve içerik gücüne dikkat çekmektedir. Sahâbîlerin birbirlerinden ayrılırken bu sûreyi okumaları da sûrenin hayatla iç içe oluşunun göstergesidir.

a) Zaman - Ziyan İlişkisi

Yüce Allah sûrenin 1-2. âyetlerinde öncelikle “Asr’a yemin olsun” beyanı gereği zamana yani asra yemin etmekte, sonrasında ise yeminin gerekçesi bağlamında “Muhakkak ki (nankör) insan ziyandadır” ifadesine yer vermektedir.

ı. ‘Asr Nedir?

وَالْعَصْرِ “Asra yemin olsun ki.”

Âyetteki وَالْعَصْرِ ve’l-‘asri kelimesi “asre yemin olsun” demektir.

Kur’ân’da çeşitli âyetlerde yemin ifadeleri kullanılmaktadır. ‘Asr sûresi de yeminle başlayan sûrelerden biridir. Kur’ân’daki yeminler hakkında Yâsîn 36/2 ve Müddessir 74/32’de geniş bilgi verdiğimiz için, burada tekrara girmeyeceğiz. Sadece kendisine yemin edilen varlık ile sonrasındaki cümlenin bağlantısı üzerinde duracağız.

Sûrenin ilk kelimesi olan الْعَصْر el-‘asr sözcüğü “akıp giden zaman”, “ikindi vakti”, “gece-gündüz”, “tan yerinin ağarması”, “akşam-yatsı arası”, “insan topluluğu”, “aşiret”, “yağmur”, “hapsetmek”, “yasaklamak”, “vergi vermek”, “sıkıp suyunu çıkarmak” gibi anlamlara gelmektedir.

Zaman anlamı itibariyle bu kelime “içinde bulunulan zaman, 80 veya 100 yıllık zaman dilimi” olarak karn kelimesiyle aynı anlamda buluşmaktadır. ‘Asr ile ilgili “Hz. Peygamber’in yaşadığı, peygamber olarak görevlendirildiği zaman, ikindi namazı, âhir zaman” yorumları da müfessirlerimiz tarafından ileri sürülmektedir.

‘Asr kavramı, dehr’den farklıdır. Dehr, başı sonu belli olmayan zamanın bütününün adıdır; ‘asr ise tıpkı hîn kelimesinde olduğu gibi, başı sonu belli olan, daha çok ortalama “bir insanın ömrünü oluşturan zaman dilimi”dir. Bu son anlamdan hareketle, âyette kastedilenin bu doğrultuda anlaşılması gerektiği kanaatindeyiz. Dolayısıyla ilk iki âyetin mesajını şöyle anlayabiliriz: “Akıp gitmekte olan zamana yemin olsun ki, bunun farkına varmayan insan elbette ziyandadır.”

ıı. Nankör İnsanların Ziyanı

اِنَّ الْاِنْسَانَ لَف۪ي خُسْرٍ “Şüphesiz insan zarardadır.”

Âyetteki اِنَّ الْاِنْسَانَ inne’l-insâne kelimesi “muhakkak ki insan, insanoğlu”; لَف۪ي خُسْرٍ le fî husrin ifadesi ise “elbette zararda(dır), ziyanda(dır), kayıpta(dır)” demektir.

Burada olumsuz insan tipinin derin bir aldanış içerisindeki durumu hakkında bilgi verilmektedir.

Rivayetlere göre Hz. Peygamber için “Muhammed bir hüsran içindedir” diyen Ebû Cehil’e bu âyetle cevap verilmiştir.(1) Âyetleri belli bir nüzûl sebebiyle sınırlı tutmamak için, onları herkesi içerecek şekilde yorumlamayı daha anlamlı ve doğru bulmaktayız.

1. İnsanın ziyanda oluşunun nedeni, zamanın akıp gitmesi ve ömrün boş işlerle tüketilmesidir. Burada geçen الْاِنْسَان el-insândan kasıt kimdir? Bu soruya iki türlü cevap verilebilir:

a) Âyetteki الْاِنْسَان el-insân kelimesi, “insanoğlu” anlamına gelebilir. Bu durumda baştaki el takısı “cins” anlamını verir ve bütün insanları içerir. Âyetin mesajı ise, “insanın potansiyel olarak ziyana düşecek şekilde yaratıldığı” şeklini alır. Şems 91/8’de ifade edildiği gibi, insanın fücûr ve takvâ özelliği vardır. Takvâyı terk edip fücûra yatırım yapan insan, hem dünyada hem de âhirette ziyanda olacaktır. Bu tercihimiz, âyetin uyarı anlamını ortaya koyar.

b) الْاِنْسَان el-insân kelimesi, “belirli insanlar” anlamına da gelebilir. Bu durumda baştaki el takısı “belirlilik” manası verir. Âyetin mesajı ise “Akıp giden zamana dikkat etmeyen insanlar ziyandadır” şeklini alır. Bu insanlar ömürlerini boş işlerle geçirdikleri için, âhiret onların felaketlerle karşılaşacağı yer olacaktır.

2. Âyetin hem dünya, hem âhiret için bir felaket habercisi olan yönü de vardır. Buna göre, vahyin ilkelerini dikkate almayanları dünyada dar ve sıkıntılı bir hayat beklemektedir. Tâhâ 20/100 ve 124’te vurgulanan husus budur. Ayrıca Zuhruf 43/36’ya göre de, vahiyden uzak yaşayanları şeytanın arkadaşlığı beklemektedir. Dünyada şeytana arkadaş olanların âhiretteki durumları ise gitgide artan azaba uğratılmalarıdır. Cinn 72/17’de hatırlatılan nokta budur.

b) Ziyandan Kurtulmanın Yolu

Yüce Allah sûrenin 3. âyetinde ikinci âyette sözünü ettiği ziyandan kurtulmanın yolunu maddeler halinde şu şekilde göstermektedir: “İman edip sâlih ameller işleyenler, birbirlerine hakkı ve sabrı tavsiye edenler hariç.”

ı. İman ve Sâlih Amel

اِلَّا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ “İman edip iyi işler yapanlar hariç.”

Âyetteki اِلَّا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا illellezîne âmenû istisnası “iman edenler hariç, iman etmiş olanlar, güvenenler hariç”; وَعَمِلُوا ve ‘amilû fiili “ve işlemiş (olanlar), davranmış (olanlar)”; الصَّالِحَاتِ es-sâlihâti kelimesi “iyilikler, yararlı işler, güzel şeyler” demektir.

Burada ziyandan kurtulmanın ilk iki şartı gündeme getirilmektedir.

1. Bu âyetteki istisna cümlesi, bu dinde ümitsizliğin yerinin olmadığını göstermektedir. Bu ifade, aynı zamanda ziyanda olmanın veya ziyanda kalmanın bir kader olmadığını ortaya koymaktadır. Çünkü insan iradesi bu durumdan çıkabilmenin çok önemli karar noktasıdır. İradesini ilâhî bilgilendirmeler doğrultusunda şekillendirenler kayıpta olmayacaklardır. Kur’ân’da bu konudaki bütün istisna cümleleri, insanlara çıkış yolu göstermeyi amaçlayan kullanımlardır.

Kur’ân’da “iman kavramı” hakkında detaylı bilgileri Bakara 2/3’te verdiğimiz için burada ayrıntıya girmeyecek, sadece “iman” ve “sâlih amel” birlikteliğine kısaca değinmekle yetineceğiz.

Bakara 2/25’te geniş bir şekilde ele aldığımız üzere, “sâlih amel” diye isimlendirilen değerler, aslında imanın gerekleridir. İmanın, ışık-gölge, ateş-ısı, güneş-ısı ve güneş-ışık gibi birbirlerinden ayrılmaz sonuçları vardır. Ölüm tehdidi gibi çok büyük bir tehlike hali hariç, kişinin imanı varsa sâlih ameli de olmalıdır.

Bu yaklaşımın doğru olabilmesi için, metnin de müsait olması gerekir. الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا “İman edenler” ifadesinden sonra gelen وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ “İyi ve yararlı işler yapanlar” cümlesi, ziyandan kurtuluşun imanla beraber sâlih amellerle mümkün olacağını göstermektedir. Baştaki vâv harfini “maiyyet” anlamına alırsak, bu durumda sâlih amelin imanın ayrılmaz parçası olduğunu söyleyebiliriz. Bu yaklaşımın imanı daha doğru, daha aktif, daha verimli, daha üretken, hayatın içinde ve kapsamlı bir şekilde anlamaya katkı sağlayacağını düşünmekteyiz.

“Sâlih amel”in imandan ayrılamayacağı İsrâ’ 17/9, Kehf 18/2 ve Tâhâ 20/75’te açıkça ifade edilmektedir. Nitekim Kur’ân’da “iman edenler ve sâlih amel işleyenler” anlamındaki bütün âyetlerin(2) bu üç âyet ışığında anlaşılması gerekmektedir. Sâlih amel yoksa inanç “iman” olmaz; iman yoksa da davranışa “sâlih amel” denmez.

Bu iki kavram birbiriyle iç içe, birbirini tamamlayan, biri olmadan diğeri anlamını kaybeden değerlerdir. Bu ikisini birbirinden ayırınca bugün olduğu gibi, amelden yoksun bir iman anlayışının toplumu ne hale getirdiği görülmektedir.

Konuyla ilgili olarak Âl-i İmrân 3/195, Nisâ’ 4/124, Nahl 16/97, Kehf 18/30, Enbiyâ’ 21/94 ve Mü’min 40/40 gibi âyetlerde sâlih amel işleyenlerle ilgili beyanlara yer verilirken bunun anlamlı olmasının imanlı yapılmasına bağlı olduğu özellikle vurgulanmaktadır.

Demek ki “iman” ve “sâlih amel” kavramları birbirinden ayrılamayacak bir bütünün iki tarafını oluşturan asıl unsurlardır. Esasında Ra‘d 13/23 ve Mü’min 40/8’de de ‘adn cennetlerine girecek kişiler ele alınırken onların sâlih olmalarından söz edilmekte, cennete girmek için salih amel sahibi olmanın zorunlu olduğu ortaya konulmaktadır. Cennete girebilmek için salâh şarttır vesselâm.

2. Ziyandan kurtulmanın ilk şartı “iman”dır. İman, “inanılması gereken bütün değerlere inanmak, inanılan değerlere güvenmek, bu sayede güvende olmak ve çevreye güven vermek” demektir. Bu dört anlama sahip imanın doğal sonuçları, yorumunu yapmakta olduğumuz bu âyette “sâlih amel, hakkı tavsiye ve sabrı tavsiye” olarak belirlenmektedir.

Bir davranışın değerlendirmeye tâbi tutulabilmesi için, onun inanarak, yani Allah’ın rızasını kazanmak için yapılmış olması şarttır. Zaten Yüce Allah’a inanmayan insanın, bu anlamda bir beklentisi de olamaz. Bir okula kayıt yaptırmadan oradan mezun olmak mümkün olmadığı gibi, iman etmeden de sâlih amel sahibi olunamaz.

Bu nedenle, ilâhî kayıtta olumlu anlamda yer almanın yolu, davranışların Yüce Allah’ın rızasına uygunluğundan ve o niyetle gerçekleştirilmesinden geçer. İmandan yoksun davranışlar, âhirette sahibine yarar sağlamaz. İmanlı olmak, hüsrandan kurtulmanın ilk şartıdır; hatta olmazsa olmaz şartıdır.

3. Ziyana uğramamanın “iman”la beraber ikinci şartı “sâlih amel”dir. Salâh veya sâlih amelle ilgili olarak Kur’ân’da 180 kelime bulunmaktadır. Bunların önemli bir bölümü imanla birlikte geçmektedir. Elbette söz konusu kelimelerin hepsine teker teker değinmek mümkün değildir. Bu nedenle, genelde kavram hakkında açıklamalarla yetineceğiz. “Sâlih amel”, bir insanın iman iddiasının sadece gönüllerde ve dillerde kalmadığını, hislerine, aklına ve bütün davranışlarına yayıldığını göstermesi demektir.

Bu durumda “sâlih amel”, namaz, oruç, hac, zekât gibi dinî pratikleri içermekle beraber, toplumsal anlamda kötü giden işlerin düzeltilmesi, bir anlamda ıslah faaliyetleri yapmak anlamına da gelmektedir. “Sâlih amel” Kur’an’da “iman” ile birlikte geldiği tüm yerlerde “imanla uyum içindeki bir eylem ahlakına ve hayata” delâlet eder.

Özetle şunu söyleyelim: İman güneştir; salih amel ise onun ışığı ve ısısıdır. İman iddiadır; salih amel ise onun ıspatıdır. İman kalbin, salih amel ise organların eylemidir. İman özdür; salih ameller ise onun sonucu ve koruyucusudur. İman davranışlara ibadet ve salih amel adını verdiren asıl değerdir.

ıı. Hakkı ve Sabrı Tavsiye

وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ “Birbirlerine doğruyu tavsiye edenler ve birbirlerine sabrı tavsiye edenler (hariç).”

Âyetteki وَتَوَاصَوْا ve tevâsavv fiili “ve karşılıklı olarak tavsiyeleşmiş (olanlar)”; بِالْحَقِّ bi’l-hakkı kelimesi “hakkı, gerçeği”; وَتَوَاصَوْا ve tevâsavv fiili “ve yine karşılıklı olarak tavsiyeleşmiş (olanlar)”; بِالصَّبْرِ bi’s-sabri ifadesi ise “sabrı” demektir.

Burada ziyandan kurtulmanın diğer iki şartı gündeme getirilmektedir.

1. وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ “Birbirlerine hakkı tavsiye edenler.” Ziyandan kurtulmanın üçüncü şartı “insanların birbirlerine hakkı tavsiye etmeleri”dir. Burada tavsiyeye konu edinilen ilk değer hakktır. “Hakk”, bâtılın zıddı olması itibariyle Yüce Allah’ın insanlığa ulaştırdığı ve yapılmasını emrettiği bütün değerlerin ortak adıdır.

Bu durumda, birbirine hakkı tavsiye etmek, bütün azimlerini Hakk’a yöneltmek, iman, amel ve sözlerini hep Hakk’a yönlendirmek demektir. Hakk’a götürmeyen her şey bâtıldır, sonu hüsrandır. Ziyan olmayacak iman ve amel de ancak Hakk’a iman ve Hakk yolunda çalışmaktır.(3)

Âyette hatırlatılan hususu daha iyi kavramak için, el-Hakk kelimesinin anlamlarına daha yakından bakmak gerekmektedir.

a) الْحَقِّ el-hakk kelimesi Yüce Allah’ın isimlerinden biridir. Bu durumda tavsiyeye konu olacak ilk değer, elbette “Yüce Allah”tır. Burada insanlara, imanlarına şahit tuttukları Yüce Allah’ı davranışlarına da şahit tutmaları öğütlenmektedir. Hak yolda ve Hakk’ın yolunda fedakârlık yapılması için karşılıklı olarak tavsiyelerde bulunulmasının önemi âyette vurgulanmaktadır.

Asıl söylenmek istenen şey, insanların bütün davranışlarında Yüce Allah’ı unutmamalarını birbirlerine tavsiye etmeleri ve O’ndan bağımsız bir alanın olmadığını öğütlemeleridir. Böylece Müslümanların gündeminde sürekli olarak Yüce Allah’ın bulunması sağlanmış olacaktır.

b) الْحَقِّ el-hakk kelimesinin bir anlamı da “Kur’ân”dır. Yûnus 10/108’de belirtildiği üzere Kur’ân’ın isimlerinden birisi de el-Hakk’tır. Bu durumda “hakkın tavsiye edilmesi” demek, insanların birbirlerine Kur’ân’ı hatırlatmaları, onun farkına varılmasını istemeleri ve dinî hayata Kur’ân’dan bakmayı öğütlemeleridir.

En‘âm 6/70, Enbiyâ’ 21/45, Furkân 25/52 ve Kâf 50/45. âyetlerde açıkça ifade edildiği üzere, insanlar muhataplarını Kur’ân ile uyarmalı ve onlara Kur’ân’ı sunmalıdırlar. Çünkü gerçek ve en güzel öğüt Kur’ân’dır;(4) zira en güzel söz en Güzel’in sözüdür. İnsanlara da öncelikle ve özellikle onun ilkeleri öğütlenmelidir.

Yüce Allah’a davetin yolu Kur’ân’dan geçtiği gibi, Kur’ân’ı anlatmak da Yüce Allah tarafından cihâdın büyüğü olarak ilan edilmektedir.(5) Geçip giden ömrün ziyana dönüşmemesinin en kısa yolu, elbette ve elbette Kur’ân’ın ışığıyla aydınlanmaktan geçmektedir.

c) Âyetteki mesajın “hakkın tahakkuku” şeklinde de bir anlam boyutu vardır. Müslümanlar, karşılıklı olarak hakkı tavsiye ederlerken, bu arada hakkın gerçekleşmesine de yardımcı olduklarını bilmelidirler. الْحَقِّ el-hakk kelimesinin başındaki bâ harfine “sebebiyet” anlamı verilerek bu sonuca ulaşılabilir; aynı durum son cümle için de geçerlidir.

2. وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ “Birbirlerine sabrı tavsiye edenler.” Ziyana uğramamanın dördüncü şartı ise “karşılıklı olarak sabrın tavsiye edilmesi”dir. Sabır, insanın her sıkıntıya boyun bükmesi olarak algılanmışsa da, bu yeterli bir yorum değildir. Müzzemmil 73/10’da da ele aldığımız üzere, “sabır”la ilgili bazı hususları aktarmak istiyoruz.

a) Sabr, “hak ve hakikat üzere direniştir, inançları savunmaktır.” “İnsanın nefsini dizginlemesi” anlamında sabr “yılgınlık, korkaklık, çöküntü ve dert yanmanın zıddı”dır. İzzet ve şeref veren şey sabırdır; zillet ve mezellete düşüren şey acziyettir.

ı. Sabera fiili yorumunu yapmakta olduğumuz bu âyette de olduğu gibi ‘alâ edatıyla “…karşı göğüs germek” manasına gelmektedir. Edatsız kullanımında ise sabır ve dirençle ilgili bu anlamların hepsi vardır.

ıı. Sabr/ısbirû kelimesinin “direnmek” anlamı şu âyette çok belirgindir: “Ey iman edenler! Zorluklara karşı direnin; direnirken birbirinizle dayanışma içerisinde olun; mevzilerinizi koruyun ve Allah’a karşı takvâlı (duyarlı) olun ki kurtuluşa erebilesiniz.”(6)

ııı. Sabr kelimesinin “dik durmak” anlamını şu âyetlerde görmekteyiz: “(Ey müminler!) direnerek (gereğini yerine getirerek) ve (sonunda) dua ederek (dik durarak) yardım isteyin.”(7)

ıv. Sabr kelimesinin “savunmak” anlamı da son derece önem arz etmektedir. Bu anlamın öne çıktığı bir âyeti hatırlatmakla yetineceğiz: Sâd 38/4-6’da Mekkeli müşrikler Hz. Peygamber’in tebliğine karşılık şunları söylemişlerdi:

“Bu (Muhammed), yalancı bir büyücüdür. Bütün ilâhları tek ilâh haline mi getiriyor? Bu, cidden tuhaf bir şeydir. İçlerinden bir grup ileri atılarak dediler ki: Yürüyün, harekete geçin! İlâhlarınıza sahip çıkın. Sizden istenen budur.” İşte burada sözü edilen vasbirû ‘alâ âlihetiküm ifadesindeki sabır, “savunmak, sahiplenmek, inançtan ve iddiadan ayrılmamak” demektir. Benzer bir kullanım Furkân 25/42’de söz konusudur.

v. Bu kelimenin ıstabera kalıbı ise “kararlı olmak” demektir. Bu kullanım örneğinde konu aile fertlerine veya taraftarlarına genelde ibadetin, özelde namazın emredilmesiyle ilgilidir. Bu istekte kararlı ve ısrarcı olunmasını ifade için ıstabır kelimesi kullanılmaktadır.(8)

b) Ziyana uğramamak için iman etmek, bununla birlikte iyi ve yararlı işler yapmak, hakkı ve sabrı tavsiye etmek son derece önemlidir. Âyetin başındaki اِلَّا illâ istisna edatı, kurtuluş için bu dört özelliğin birlikte şart olduğunu göstermektedir.

Lokmân 31/17. âyette de belirtildiği gibi, bunları yapanlar bilmelidirler ki, başlarına sabır gerektirecek bazı sıkıntılar gelebilir. Hatta Hz. Peygamber “cennet, zorluklarla çevrilmiş, cehennem de arzularla”(9) buyurarak, ödülle buluşmanın yolunun zorluklara karşı sabırlı, kararlı ve dirençli davranmaktan geçtiğini belirtmektedir.

Şu husus asla ve asla unutulmamalıdır: Kur’ân’ın yarıdan çoğunu oluşturan kıssaların anlatılma gerekçesi, geçmiş nesillerin hayatlarındaki olguların ve sonuçlarının iyice bilinmesi ve morallerin bozulmamasının sağlanmasıdır.

Hak yolundaki insanların başına elbette bazı sıkıntılar gelebilir; ancak yine akıldan çıkartılmamalıdır ki, Allah’ın yardımı daima bu tür insanlarla beraberdir. Pek çok âyette(10) Yüce Allah, kendi rızasını kazanmak için hayatını seferber edenleri yalnız bırakmadığını ve onların destekçisi olduğunu belirtmektedir.

Dipnotlar

• 1 - Râzî, age., XXXII, 87.
• 2 - Bakara 2/25, 62, 82, 277; Âl-i İmrân 3/57; Nisâ’ 4/57, 122, 124, 173; Mâide 5/9, 69, 93; A‘râf 7/42; Yûnus 10/4, 9; Hûd 11/11, 23; Ra‘d 13/29; İbrâhim 14/23; Nahl 16/97; İsrâ’ 17/9; Kehf 18/2, 30, 46, 88, 107, 110; Meryem 19/60, 76, 96; Tâhâ 20/75, 82, 112; Enbiyâ’ 21/94; Hacc 22/14, 23, 50, 56; Mü’minûn 23/51; Nûr 24/55; Furkân 25/70, 71; Şu‘arâ’ 26/227; Neml 27/19; Kasas 28/80, 97; ‘Ankebût 29/7, 9, 58; Rûm 30/15, 44, 45; Lokmân 31/8; Secde 32/12, 19; Ahzâb 33/31; Sebe’ 34/4, 11, 37; Fâtır 35/7, 37; Sâd 38/24, 28; Mü’min 40/40, 58; Fussılet 41/8, 33, 46; Şûrâ 42/22, 23, 26; Câsiye 45/15, 21, 30; Ahkâf 46/15; Muhammed 47/2, 12; Feth 48/29; Teğâbun 64/9; Talâk 65/11; İnşikâk 84/25; Burûc 85/11; Tîn 95/6; Beyyine 98/7; ‘Asr 103/3.
  • Bakara 2/25 Bakara 2/62 Bakara 2/82 Bakara 2/277 Âl-i İmrân 3/57 Nisâ 4/57 Nisâ 4/122 Nisâ 4/124 Nisâ 4/173 Mâide 5/9 Mâide 5/69 Mâide 5/93 A‘râf 7/42 Yûnus 10/4 Yûnus 10/9 Hûd 11/11 Hûd 11/23 Ra‘d 13/29 İbrâhîm 14/23 Nahl 16/97 İsrâ 17/9 Kehf 18/2 Kehf 18/30 Kehf 18/46 Kehf 18/88 Kehf 18/107 Kehf 18/110 Meryem 19/60 Meryem 19/76 Meryem 19/96 Tâhâ 20/75 Tâhâ 20/82 Tâhâ 20/112 Enbiyâ 21/94 Hacc 22/14 Hacc 22/23 Hacc 22/50 Hacc 22/56 Mü'minûn 23/51 Nûr 24/55 Furkân 25/70 Furkân 25/71 Şu‘arâ 26/227 Neml 27/19 Kasas 28/80 Kasas 28/97 ‘Ankebût 29/7 ‘Ankebût 29/9 ‘Ankebût 29/58 Rûm 30/15 Rûm 30/44 Rûm 30/45 Lokmân 31/8 Secde 32/12 Secde 32/19 Ahzâb 33/31 Sebe' 34/4 Sebe' 34/11 Sebe' 34/37 Fâtır 35/7 Fâtır 35/37 Sâd 38/24 Sâd 38/28 Mü'min 40/40 Mü'min 40/58 Fussilet 41/8 Fussilet 41/33 Fussilet 41/46 Şûrâ 42/22 Şûrâ 42/23 Şûrâ 42/26 Câsiye 45/15 Câsiye 45/21 Câsiye 45/30 Ahkâf 46/15 Muhammed 47/2 Muhammed 47/12 Fetih 48/29 Teğâbun 64/9 Talâk 65/11 İnşikâk 84/25 Burûc 85/11 Tîn 95/6 Beyyine 98/7 ‘Asr 103/3
• 3 - Yazır, age., IX, 432.
• 4 - Nahl 16/125; Zümer 39/23. 5 - Furkân 25/52.
  • Nahl 16/125 Zümer 39/23 Furkân 25/52
• 6 - Âl-i İmrân 3/200. 7 - Bakara 2/45, 153.
  • Âl-i İmrân 3/200 Bakara 2/45 Bakara 2/153
• 8 - Tâhâ 20/132; Kamer 54/27.
  • Tâhâ 20/132 Kamer 54/27
• 9 - Müslim, Cennet, 1 10 - Bakara 2/153, 155, 157, 214; Mâide 5/56; En‘âm 6/34; Yûsuf 12/110; Sâffât 37/172; Zümer 39/10; Muhammed 47/7; Mücâdele 58/21; Münâfikûn 63/8.
  • Bakara 2/153 Bakara 2/155 Bakara 2/157 Bakara 2/214 Mâide 5/56 En‘âm 6/34 Yûsuf 12/110 Sâffât 37/172 Zümer 39/10 Muhammed 47/7 Mücâdele 58/21 Münâfikûn 63/8