Tebbet Suresi

Mekke’de risâletin ikinci yılında Kâfirûn sûresinden sonra indirilen, 5 âyetten oluşan, adını ilk âyetinde geçen “kahrolsun” anlamındaki تَبَّتْ tebbet fiilinden alan Tebbet sûresi, inişe göre 19, resmî sıralamada ise 111. sûredir. Bu sûre Mesed adıyla da anılmaktadır.

Tebbet sûresi, resmi sıralamada öncesindeki Nasr sûresiyle yakın anlam ilişkisine sahiptir. Daha öncesinde yer alan Kâfirûn sûresinde, Hz. Peygamber’in tevhid ilanı iki yönlü sonuç vermişti. İlki tevhid taraftarlarının Yüce Allah’ın yardımı ve fetihle buluşmasıydı ki bu konu Nasr suresinde ele alınmıştı. Diğer sonuç ise tevhide karşı çıkanların sonudur ki bu da Mesed sûresinde ele alınmaktadır. Bu bağlantı, sûrelerin dizilişinde herhangi bir rastgeleliğin söz konusu olmadığını ve aralarında bir anlam ilişkisinin gözetildiğini, sıralamanın da “tevkîfî” olduğunu göstermektedir.

Mesed sûresinde Ebû Leheb ve eşinin hazin sonu ibrete konu edinilmektedir.

Sûrenin ilk iki âyetinde nankör ve kibirli bir insan olan Ebû Leheb hakkında bilgi verilmekte, durumu kınama ve lanete konu edinilmektedir. Son üç âyette ise önce Ebû Leheb’in, ardından ona yardım eden eşinin akıbeti dile getirilmektedir.

Sûrenin İniş Sebebi

1. Sûrenin iniş sebebi olarak şöyle bir olay anlatılır: Şu‘arâ’ sûresinin, “Yakın akrabanı uyar” şeklindeki 214. âyeti inince, Rasûlüllah (as) bir gün Safâ tepesine çıkıp, “Ey insanlar, sabah oldu, uyanın!” diye seslenmişti. Kureyş oraya toplanıp, “Ne oldu, neyin var?” deyince, Nebî (as), “Size şu tepenin arkasından bir atlı grubun saldıracağını söylesem, bana inanır mısınız?” diye sormuş, onlar da, “Evet, biz senden şimdiye kadar doğrudan başka bir şey duymadık” cevabını vermişlerdi.”

“Bunun üzerine Hz. Peygamber şu davetini ve uyarısını yapmıştı: “Öyleyse ben, sizi önünüzde bulunan şiddetli bir azap ile uyarıyorum.” Bu uyarının peşinden Ebû Leheb, “Yuh olsun, yazıklar olsun sana! Bizi bunun için mi buraya topladın?” deyip kalkıp gitmişti. İşte bu sûre bu olay üzerine indirilmiştir.(1)

2. Diğer bir rivayette ise şu bilgiler yer almaktadır: Bir gün Ebû Leheb, Hz. Peygamber’e hitaben, “Sana inanırsam bana ne verilecek?” diye sormuş, Nebî (as) da, “Müslümanlara verilen ne ise o” cevabını vermişti. Bunun üzerine Ebû Leheb, “Benim onlara göre bir üstünlüğüm yok mu?” deyince, bu defa Hz. Peygamber, “Ne ile üstün tutulacaksın ki!” demişti. Bu cevabı alan Ebû Leheb, “Böyle bir dine yazıklar olsun, beni diğer insanlarla bir tutan böyle bir din olmaz olsun!” demiş ve Yüce Allah bu sûreyi indirmiştir.(2)

Bu iki rivayete göre de, sûrenin Mekke’de indirildiği rahatlıkla görülmektedir. Ancak, Mekke’nin ilk dönemlerinde mi, yoksa biraz daha ileriki dönemlerinde mi indirildiği noktasında bir tereddüt oluşmaktadır. Çünkü Şu‘arâ’ sûresi peygamberliğin 7. yılında indirildiğine ve bu rivayet de onun 214. âyetiyle ilişkilendirildiğine göre, Mesed sûresinin indiriliş zamanı hakkında tam bir zaman tayininden yoksun kalmaktayız.

Belki şu söylenebilir: Şu‘arâ’ 26/214. âyet, sûrenin genelinden ayrı olarak, risaletin ilk döneminde indirilmiş olabilir. Bu durumda zaman sıkıntısı ortadan kalkmış olur. Sûrede işlenen konu, Ebû Leheb ve hanımıyla ilişkili olduğu için, sûrenin iniş zamanı Hz. Peygamber’in onlarla ilişkisinin problemli bir hal aldığı bir süre sonrası olmalıdır.

Burada asıl önemli olan husus, sûrede verilen mesajın evrensel oluşu ve bu mesajın amacının, “Ebû Leheb” ölse de dünya durdukça “ebûlehebliğin” var olacağı bilgisinin verilmesidir. Böylece, onlara karşı dikkatli davranılması gerektiği noktasında Müslümanlar uyarılmaktadır.

a) Ebû Leheb: Kınamanın Konusu

Yüce Allah, sûrenin 1-2. âyetlerinde “Ebû Leheb’in iki eli (yani sosyal ve ekonomik gücü) de kahrolsun, kendisi de” beyanı gereği Ebû Leheb’le ilgili bir kınamaya yer vermekte, “Malının ve kazandıklarının ona faydası olmadı/olmayacak” ifadesiyle de olumsuz insan tipine dair bir örnek sunmaktadır.

ı. Ebû Leheb’e Lanet

تَبَّتْ يَدَآ اَب۪ي لَهَبٍ وَتَبَّ “Ebu Leheb’in iki eli (malı ve kazancı) kahrolsun (kurusun), (kendisi de) kahrolsun!”

Âyetteki تَبَّتْ tebbet fiili “kurusun, kahrolsun”; يَدَا yedâ kelimesi “iki eli, iki gücü”; اَب۪ي لَهَبٍ ebî lehebin tamlaması “alev ve ateşin babasının, Ebû Leheb’in”; وَتَبَّ ve tebbe fiili ise “ve (kendisi de) kahrolsun” demektir.

Burada Ebû Leheb’e yönelik kahır ifadesi gündeme getirilmektedir.

1. تَبَّ tebbe fiili, Mü’min 40/37 ve Hûd 11/101. âyetlerin işaretiyle, “helak ve hüsran” anlamına gelmektedir. Müddessir 74/19-20’de geniş bir şekilde ele aldığımız üzere, kelimeler emir formatında olduğu gibi, bazen fiil formatında da “dua” anlamında kullanılır; bunun Kur’ân’da çeşitli örnekleri vardır.(3)

Ayrıca; غفر الله “Allah mağfiret etsin”, رحمه الله “Allah ona rahmet etsin”, صلي الله عليه “Allah ona (Hz. Muhammed’e) yardım ve rahmet etsin” ifadelerinde olduğu gibi, bu tür dua cümleleri Arapçada mâzî (geçmiş zaman) kipiyle de söylenmektedir.(4) Bu nedenle, Mesed sûresi ilk âyette yer alan tebbet/tebbe fiilleri beddua anlamına gelmekte ve “kahrolsun” manasını vermektedir.

Râzî’nin ikinci görüş olarak belirttiği üzere, Mesed sûresinin ilk âyetinde geçen تَبَّتْ tebbet ve تَبَّ tebbe fiilleri “beddua” anlamındadır. İlki Ebû Leheb’in amelinin, ikincisi ise bizzat kendisinin helak olmasını amaçlamaktadır.(5) Bu durumda her iki kelime de dua formunda kabul edilmiş olmaktadır ki bizim tercihimiz bu yöndedir.

Tebbet fiilinin müennes (dişil) gelmesi, yed/yedâ kelimesi nedeniyledir. İkinci tebbenin müzekker (eril) gelmesi ise, sûrenin âyet sonlarının uyumu nedenine bağlanmaktadır; ancak biz bu kanaatte değiliz. Çünkü son âyetin fâsılası bâ değil, dâl harfidir; demek ki bütünüyle sûrede böyle bir uyum yoktur. Fiilin tebbe şeklinde müzekker gelmesi, failin Ebû Leheb’e ait hüve zamiri olması nedeniyledir. Aksi takdirde, onun da tebbet şeklinde gelmesi gerekirdi.

Diğer görüşe göre ise, تَبَّتْ tebbet fiili “talep, istek” anlamı verir. Âyet sonundaki تَبَّ tebbe fiili ise ve kad tebbe şeklinde okunarak bu işlemin gerçekleştiği kabul edilmektedir. Âyet sonundaki tebbe fiili, eğer “gerçekleşmiş olma” anlamına alınacaksa, o zaman “kurudu kuruyacak” şeklinde bir ifade tercih edilmelidir; çünkü bu sûre indirildiğinde Ebû Leheb’in böyle bir durumu söz konusu değildi. Onun helaki Bedir savaşından bir hafta sonradır ki bu tarih sûrenin indiriliş zamanıyla uyuşmamaktadır.

2. Âyetteki يَدَا yedâ kelimesi “iki el” manasına gelmektedir. Yüce Allah, Ebû Leheb’in temsil ettiği iki güce kahr ve lanet etmektedir: Bunlardan ilki, onun “ekonomik gücü”dür; diğeri de toplumdaki “sosyal gücü ve otoritesi”dir. Âyette yer alan يَدَا yedâ kelimesi, bir sonraki âyetin de işaretiyle “mal ve kazanç” anlamına alınabilir. Dolayısıyla, bu anlamla birlikte sosyal gücü ve otoriteyi de temsil etmektedir.

Yed, yedâ, eyd kelimeleri asıl olarak vücudun bir organı, yani “el” için kullanılır. Ancak bu kelimenin mecâzî bir anlamı daha vardır. Yâsîn 36/71’de bu kelime, Yüce Allah’ı nitelemekte ve “kendisi” anlamına gelmektedir. Mâide 5/64’teki yed ve yedâ kelimeleri, yine mecaz olarak Yüce Allah’ın “cömertliği”ni ifade etmektedir.

Aynı şekilde Feth 48/10. âyetteki yed sözcüğü Yüce Allah’ın “onayı”, eydî kelimesi ise insanların “biat kararı” anlamındadır. Hacc 22/10. âyette olduğu gibi, yedâ kelimesi “parçayı anarak bütünü kastetme kuralı” gereği bütünüyle insan fiillerini, insan iradesini ve eylemlerini ifade etmektedir.

Bütün bu anlamlardan farklı olarak, eyd/eydî kelimesi Sâd 38/17, 45 ve Zâriyât 51/47. âyetin işaretiyle “güç, takat” anlamına da gelmektedir. Bunca anlam çeşitliliğine sahip olan bu kelimenin Mesed sûresinde kullanılmış olması, âyetteki mesajın evrenselliğini de ortaya koymaktadır. Buradan hareketle, ilgili kelimeyi “ekonomik güç ve sosyal nüfuz, otorite” olarak yorumlamayı uygun bulduk.

3. Âyetteki اَب۪ي لَهَبٍ ebî/ebû lehebin tamlaması için de farklı yorumlar yapmak durumundayız.

Hz. Peygamber’in, asıl adı Abdüluzza olan amcası için kullanılan Ebû Leheb, yani “alevin babası” tamlaması, aslında ilgili şahsın kendi ismi değil, künyesidir. Çünkü bu kişinin Leheb adında bir oğlu yoktu; Utbe adında bir oğlu olduğu için künyesi Ebû Utbe olmalıydı. Ona “Ebû Leheb” denmesi, yanaklarının kırmızı oluşu veya kızınca yanaklarının al al oluşu nedeniyledir.(6)

Bu arada Ebû Leheb’in asıl isminin burada zikredilmemesinin muhtemel bir sebebi Abdüluzza yani “Uzza’nın kulu” ifadesinin tam da şirk içermesidir. Böyle bir isme hayatiyet kazandırmamak ve insanların çocuklarına doğru ve anlamlı isimler vermeleri için burada dolaylı bir mesajın bulunduğunu da söyleyebiliriz.

Layık olana “hayrın babası” veya “şerrin babası” dendiği gibi, Ebû Leheb’e de alay ve hakaret edilsin diye “ateşin babası” denilmiş de olabilir. Çünkü o, kıyâmette ateş azabına çarptırılacak kişilerden birisidir.

Ebû Leheb’e bu künyenin verilme nedeni, çok parlak bir yüze sahip oluşu ve güzelliği de olabilir.(7) Bu durumda bu künye, “yerme” değil, “övme” amacına yöneliktir. Demek ki çevresindeki insanlar bu künyeyi ona duyulan bir hayranlığın, erişilmezliğin veya bir gıptanın ifadesi olarak layık görmüşlerdi; İslâm gelmeden önce de söz konusu kişi muhtemelen bu künyeyle anılıyordu. İşte sûrenin ilk âyetinde onun hem sosyal gücü ve otoritesi, hem güzelliği, hem de malı ve kazancı kahır konusu edilmekte, böylece insanların ona duyduğu hayranlık, derin bir şekilde eleştirilip beddua konusuna dönüştürülmektedir.

ıı. Faydasız Mal ve Kazanç

مَآ اَغْنٰى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ “Malı da kazancı da ona yarar sağlamadı.”

Âyetteki مَآ اَغْنٰى mâ ağnâ fiili “fayda vermedi, vermeyecek, ne fayda verecek ki”; عَنْهُ ‘anhu ifadesi “ona”;مَالُهُ mâlühü tamlaması “onun malı, serveti”; وَمَا كَسَبَ ve mâ kesebe ifadesi ise “ve kazandığı şeyler de” demektir.

Bu âyette, dünyaya ait sahte değerlerin insan için aslında derin bir felâket olduğuna dikkat çekilmektedir.

Bu âyetteki anlam farklarına değinmek gerekmektedir.

1. Âyetin başındaki مَا mâ edatına göre, âyette farklı anlamlar söz konusudur:

a) Âyetteki ilk مَا mâ edatı, “olumsuzluk” anlamı verebilir. Kastedilen anlam ise, “Malı ve kazandıkları ona hiçbir yarar sağlamadı” şeklindedir. Tercümede tercih ettiğimiz anlama göre, Ebû Leheb’in malı ve kazancı, ona dünyaya tapma ve ateşi hak etme dışında hiçbir fayda sağlamamış, aksine onu felakete sürüklemiştir.

Yine olumsuz içerikte olmak üzere cümleye gelecek zaman anlamı da verebiliriz: “Malı da kazancı da ona hiçbir fayda sağlayamayacaktır.” Anlatılmak istenen şey, malının da kazancının da hem dünyada, hem de âhirette Ebû Leheb’e yarar sağlamayacağını hatırlatmaktır. Bu durumda, “gelecekte meydana gelmesi kesin olan işler için, geçmiş zaman kalıbı kullanılması usulü” devreye girer. Her iki anlama göre de cümlenin başındaki mâ edatı “olumsuzluk” anlamı verir.

b) Bu edat, olumsuzluk anlamı vermeyebilir de. Şeklen soru edatı olsa da, muhatabı susturmak veya kınamak da amaçlanmış olabilir. Buna göre anlam, “Malı ve kazandıkları ona ne fayda sağlamış ki!” veya “ne fayda sağlayacakmış ki!” şeklini alır.

2. مَالُهُ وَمَا كَسَبَ “Malı ve kazandıkları” ifadesinde de iki farklı ihtimal söz konusudur:

a) Bunlardan birine göre “mal”, kişinin miras yoluyla sahip olduğudur; “kazandıkları” ise kendisinin çalışarak elde ettikleridir. Bu durumda kazandıkları, yani kesb ettiği şeylere “mal” da “yapılan eylemler” de girer.

b) Diğer anlama göre “mal”ı, kişinin sahip olduğu bütün ekonomik değerler, “kazandıkları” ise onun çocuklarıdır.(8)

c) “Mal”, sahip olunan ekonomik servet, “kazandıkları” ise kişinin kararları ve eylemleri de olabilir.

Şerre harcanan dünya malının kişiye hiçbir katkısının olmayacağı Leyl 92/11’de ifade edilmektedir. Benzer şekilde, kişinin yakınlarının da ona yarar sağlayamayacağı çeşitli âyetlerde açıkça belirtilmektedir.(9) Durum böyle olunca, insanın sahip olduğu şeyler eğer hakkın ve hakikatin yolunda değilse, bunlar ister mal, miras, makam, ister otorite, şöhret, güzellik, isterse fazla çocuk veya fazla nüfus olsun, sonuç değişmemektedir. Bütün bunlar insanın başına dert olmakta, imtihanı kaybedip hem dünyada hem de âhirette azaba çarptırılmasına yol açmaktadır.

b) Ebû Leheb’in ve Eşinin Akıbeti

Yüce Allah sûrenin 3-5. âyetlerinde mala, servete, şöhrete, otoriteye ve sosyal güce güvenmenin sonucu hakkında Ebû Leheb ve eşi örnekliğinde bilgi vermekte, önce Ebû Leheb’in alevli bir ateşe gireceğini, ardından da eşinin odun taşıyıcı olarak, bir de boynunda hurma lifinden güçlü bir halat olacak şekilde onu takip edeceğini bildirmektedir.

ı. Ebû Leheb’in Cezası

سَيَصْلٰى نَارًا ذَاتَ لَهَبٍ “O, ileride alevli bir ateşe girecektir.”

Âyetteki سَيَصْلٰى seyaslâ fiili “ilerde yaslanacaktır, girecektir”; نَارًا nâran kelimesi “(şöyle bir) ateşe”; ذَاتَ لَهَبٍ zâte lehebin tamlaması ise “alevi olan, alevli (ateşe)” demektir.

Burada Ebû Leheb’in akıbeti gündeme getirilmektedir.

1. Bu âyetteki يَصْلٰى yaslâ kelimesi, Bakara 2/3 ve ‘Alak 96/10’da genişçe izah ettğimiz üzere “girmek, yaslanmak” anlamına gelmektedir. Tıpkı Kâri‘a 101/9’da olduğu gibi, böylesi kişilerin sığınağı ateş olacaktır. Ebû Leheb’in azmasının nedeni, malına ve nüfuzuna güvenmesi idi. İşte böylesine mala düşkünlük gösterip, malının kendisini dünyada ebediyyen yaşatacağını sananlar için Hümeze sûresinde Hutame’den, yani gönüllere işleyen bir ateşten ve içinden çıkılması mümkün olmayacak direklere sahip bir azap mekânından söz edilmektedir.(10)

2. Mesed sûresindeki نَار nâr kelimesi, tek başına değil de, ذَاتَ لَهَب zâte lehebin sıfatı ile kullanılmaktadır. Buna göre tamlama, “dünyada eşi, benzeri görülmemiş, son derece şiddetli bir alev ve ateş, yani sadece cisimleri yakan bir ateş değil, ruhları sarıp gönüllere nüfuz eden cehennem ateşi”dir.(11)

3. Sûrenin ilk âyetinde Ebû Leheb’in sosyal gücünü, otoritesini, zenginliğini, güzelliğini ve ihtişamını ifade eden leheb kelimesi, bu âyette onun gireceği ateşin sıfatı olarak sunulmaktadır. Demek ki, dünyada övünülen şeyler, âhirette insanın başına dert olabilir. Dünyada övünülen şeyler mahşerde dövünülen şeylere dönüşmemelidir.

Bu durum, çok ince bir mesaj güzelliği, sanatsal bir estetik ve ustalıklı bir anlatımla bilgimize sunulmaktadır. İlâhî rızadan yoksun bir itibar görüntüsü, durum değişmediği sürece, aslında kişinin felaketinin habercisidir. Parlaklık, güzellik, sosyal güç, otorite ve saygınlık gibi isimlendirmeler, gerçek anlamda bir değerin temsilcisi değil de, kişilerin kendilerini tatmine yönelik ürettikleri birer unsur iseler, sonuç acı olabilir.

ıı. Eşinin Akıbeti

وَامْرَاَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ ف۪ي ج۪يدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ “Odun taşıyıcı(sı olarak) hanımı da boynunda hurma lifinden bükülmüş bir (alevli bir ateşe yaslanacaktır).”

Buradakiوَامْرَاَتُهُ ve’mraetühû tamlaması “ve onun eşi de”; حَمَّالَةَ الْحَطَب hammâlete’l-hatabi tamlaması “odun taşıyıcısı olarak”; ف۪ي ج۪يدِهَا fî cîdihâ ifadesi “onun boynunda, gerdanında vardır, olacaktır”; حَبْلٌ hablün sözcüğü “ip, halat”; مِنْ مَسَدٍ min mesedin kelimesi ise “bükülmüş, kuvvetli şeyden, hurma lifinden” demektir.

Burada Ebû Leheb’in eşinin akıbeti haber verilmektedir.

1. وَامْرَاَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ “Odun taşıyıcı olarak eşi de (ateşe girecektir).” Bu ifadeye “laf taşıyıcılığı yapan eşi” anlamını vermemiz de mümkündür. Çünkü onun, bu kadından başka iki tane daha eşi olduğu, bunu onlardan ayırmak için böyle bir sıfata yer verildiği anlaşılmaktadır. Böylece, suçu işleyenle işlemeyeni ayırt etmenin gereğine işaret edilmiş olmaktadır.

a) Ebû Leheb’in eşinin ismi Ümmü Cemîl olup, Harb b. Ümeyye’nin kızı, Ebû Süfyân’ın kız kardeşi ve Muaviye’nin de halasıdır. Eşinin gireceği alevli ateşe bu kadın da girecektir. Rivayetlere göre bu kadın, Hz. Peygamber’e zarar vermek için onun yoluna odun ve diken taşıyıp atarmış. Ayrıca, insanlar arasında söz getirir-götürür, laf taşırmış; Hz. Peygamber’i fakirlikle ayıplar ve kınarmış.(12)

b) “Odun taşıyıcılığı” ifadesi, Araplarda yaygın bir kullanıma sahipti ve çok konuşanlara da böyle hitap edilirdi. Yanlış yere ve hatalı olarak çok konuşan kişi elbette günah yüklenecektir. Hz. Peygamber’i üzen, ona karşı yakışıksız söz ve davranışlarda bulunan bir kadının sonu ateş azabıdır; kendi azabının yakıtını, taşıdığı laflar ve yüklendiği günahlarla oluşturmaktadır.

Bakara 2/24 ve Tahrîm 66/6. âyetlerde belirtildiği üzere, cehennemin yakıtları arasında insanlar da vardır. İşte Ebû Leheb’in hanımı, işlediği ve yüklendiği günahlar nedeniyle yakıtını kendisinin oluşturduğu ateşe atılacaktır.

2. ف۪ي ج۪يدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ “Boynunda hurma lifinden bükülmüş bir ip olduğu halde.” Burada anlatılmak istenen husus, Ebû Leheb’in hanımı Ümmü Cemîl’in, dünyada yaptığı eylemlerin âhirette boynuna çelik bir halat gibi geçirileceğinin bildirilmesidir.

Âhirette insanlar cehenneme atılırken zincirlere vurulacak, en ağır mahkûm muamelesine tabi tutulup, buradaki gurur ve kibirleri yerle bir edilecektir;(13) adeta aşağılık bir varlık görüntüsüyle azaba bırakılacaklardır. Burada taşınan şeyler, orada azabın araçlarına ve yardımcılarına dönüşecektir. Böyle davrananlar dünyada çevresindekilere deşifre edilecek ve böylece gittikleri yolun yanlışlığı özellikle vurgulanmış olacaktır.

3. Mesed Sûresinin Günümüze Mesajı:

Mesed sûresinde “Ebû Leheb” künyesi yerine Abdüluzza veya Ebû Utbe, eşi için de “hanımı” denilip Ümmü Cemîl denmemesinin çok önemli bir nedeni olmalıdır. Bu tür hitaplar, Kur’ân’da genel bir üslup olarak takip edilmektedir. Amaç, anlatılan olayların kişilerle veya zamanlarla sınırlı kalmayıp, evrensel bir nitelik arz etmesini sağlamaktır. Bu sûrede olduğu gibi, kişiler neye güvenirlerse o cinsten bir sonla karşılaşır ve yaptıklarının derin pişmanlıklarını yaşarlar.

Bu arada belirtelim ki, Mesed sûresinin evrensel manada herkesle ilgili mesaj boyutu elbette vardır. Her kim makam, mevki, mal, servet, nüfus, nüfuz vs. noktalarda bir şeylere sahip ise sahip olduğu her ne varsa onları doğru değerlendirmeli ve Ebû Leheb ve eşi gibi feci bir akıbeti hak etmemesi gerektiği noktasında uyarılmaktadır. İnsanlar “Ebû Leheb”in öldüğünü bilseler de “ebûlehebliğin” ölmediğini, bir yönüyle herkesin buna benzer şeylerle denenmekte olduğunu özellikle unutmamalıdır.

İşte Mesed sûresinde bizlere verilmek istenen mesajın özü bu noktada şekillenmektedir. Sahte itibarlar felâket getirirler. “İzzet ve şeref isteyenler bilsin ki, gerçek izzet ve şeref bütünüyle Allah’ın yanındadır.”(14) Rabbimizden bizleri de itibarı O’nun yanında ve rızasında arayanlardan eylemesini niyaz ediyoruz.

Dipnotlar

• 1 - Buhârî, Tefsîru Sûre-i Mesed. 2 - Taberî, age., XXX, 336.
• 3 - Tevbe 9/43; Müddessir 74/19-20; ‘Abese 80/17. 4 - Dua ifadeleri konusunda bk. Burûc 85/4.
  • Tevbe 9/43 Müddessir 74/20 ‘Abese 80/17 Burûc 85/4
• 5 - Râzî, age., XXXII, 167.
• 6 - Râzî, age., XXXII, 168; İslâmoğlu, age., s. 1321’de 1. not.
• 7 - Esed, age., 1320’de 1. not.
• 8 - Daha başka ihtimaller için de bk. Râzî, age., XXXII, 169-170. 9 - Lokmân 31/33; Fâtır 35/18; Me‘âric 70/10-14; ‘Abese 80/34-36.
  • Lokmân 31/33 Fâtır 35/18 Me‘âric 70/14 ‘Abese 80/36
• 10 - Hümeze 104/1-9. 11 - Yazır, age., X, 51.
  • Hümeze 104/9
• 12 - Rivayetler için bk. Taberî, age., XXX, 338-339; Râzî, age., XXXII, 171-172.
• 13 - Furkân 25/13; Mü’min 40/71-72; Hâkka 69/32.
  • Furkân 25/13 Mü'min 40/72 Hâkka 69/32
• 14 - Fâtır 35/10.
  • Fâtır 35/10