Kevser Suresi

Kur’ân’ın en kısa sûrelerinden biri olan, genel kabule göre Mekke’de indirildiği benimsenen, 3 âyetten oluşan ve ismini ilk âyetindeki “çok nimet” anlamındaki الْكَوْثَر el-kevser kelimesinden alan Kevser sûresi, tartışmalı olsa da iniş sırasına göre 15, resmî sıralamada ise 108. sûredir.

Kevser sûresi, resmi sıralamada öncesinde bulunan Mâ‘ûn sûresiyle yakın anlam ilişkisine sahiptir. Önceki sûrede kınanan inkârcı insana karşılık, Yüce Allah bu sûrede, övdüğü Hz. Peygamber’e pek çok hayır verdiğini, bunun karşılığında ona sadakat içeren salât ve kurbanı emrettiğini beyan etmektedir. Asıl kaybın da, önceki sûrede olduğu gibi, peygambere karşı çıkmak özelinde, dinden uzak yaşamak olduğu hatırlatılmaktadır.

Bu sûrede “Hz. Peygamber’e kevserin verilmesinden, ibadetlerini sadece Yüce Allah için yapması gereğinden, son olarak da Hz. Peygamber’e sataşan kişinin asıl ebter “hayırdan soyu kesik” olduğundan söz edilmektedir.

Kevser sûresinde Hz. Peygamber motive edilmekte, onu bunaltan karşıtları ise kınanmaktadır.

a) Kevser ve Kulluk

Yüce Allah sûrenin 1-2. âyetlerinde Hz. Peygamber’e çeşitli nimetler verdiğini, bunun karşılığında ondan Rabbi için ibadet edip kurban kesmesi gerektiği hükme bağlamaktadır.

ı. Kevser’in Verilişi

اِنَّآ اَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ “Şüphesiz ki biz sana Kevser’i (bol nimet) verdik.”

Âyetteki اِنَّا innâ ifadesi “muhakkak ki biz”;اَعْطَيْنَاكَ a‘taynâke fiili “sana verdik, ihsan ve ikram ettik”; الْكَوْثَرَ el-kevsera kelimesi ise “çok şey” demektir.

Âyetin izahına geçmeden önce bazı hususlara değinmemiz gerekmektedir.

1. Sûrenin İniş Sebebi

a) Genelde âlimlerimiz, 3 âyetten oluşan bu sûrenin Mekke’de indirildiğini kabul ederler; gerekçelerini de sûrenin içeriğine ve üslubuna bağlarlar. Sûrenin iniş nedeni, yeri, zamanı ve Hz. Peygamber’e kimin ebter dediğiyle ilişkili olarak çeşitli görüşler vardır.

ı. Bazılarına göre, Hz. Peygamber’in erkek çocukları ölünce Âs b. Vâil es-Sehmî ona ebter demiştir. Bazılarına göre bu kişi Ukbe b. Ebî Mu‘ayt, bazılarına göre Ka‘b b. Eşref, bazılarına göre ise Kureyşlilerdir.(1) Şahıslar değişik olsa da anlatılan olayların içeriği birbirine çok yakındır. Hz. Peygamber’in erkek çocukları ölünce, ileri gelen bazı müşriklerin ona “soyu kesik” anlamında ebter dedikleri anlaşılmaktadır. Bu durumda olayın Mekke’de yaşandığı ileri sürülebilir.

ıı. Buraya kadar sanki bir sorun gözükmüyorsa da, Hz. Peygamber’in ölen çocuğunun “İbrahim” olduğu iddiaları, olaya farklı bir boyut kazandırmakta ve sûrenin iniş yerinin Mekke değil, Medine olduğu görüşünü kuvvetlendirmektedir. Ayrıca olay, Ka‘b b. Eşref’le ilişkilendirilince de aynı şekilde sûrenin iniş yeri Medine olarak anlaşılmaktadır; çünkü Ka‘b, Medinelidir.

b) Sıralayacağımız bazı gerekçeler nedeniyle Kevser sûresinin Medenî olduğu da söylenebilir:

ı. Kevser sûresinin ilk âyeti, Duhâ 93/5. âyette Hz. Peygamber’e verileceği vaadedilen bazı ödüllerle ilgili olsa gerektir. Orada sözü edilen nimetler, Duhâ 93/5. âyetteki sevfe edatı gereği, Hz. Peygamber’e ileride verilecek olanlardır.

Hz. Peygamber’in peygamberliğinin sonraki döneminin, yani Medine’nin Mekke’ye göre daha rahat ve huzurlu geçeceği ve orada çeşitli nimetlerle buluşturulacağı açıklamalarını Duhâ sûrenin tefsirinde yapmıştık. Bu durumda, Kevser sûresinin ilk âyetindeki el-kevser’in Hz. Peygamber’e bir süre sonra, yani ileride Medine döneminde verilecek nimetleri ifade etmesi mümkündür.

Hz. Peygamber ve müminler, Mekke’nin sıkıntılı ortamından sonra Medine’de huzur bulmuş, zaferler elde etmiş ve çeşitli nimetlere ve ödüllere kavuşturulmuşlardı. İşte bütün bunların karşılığı olarak, ikinci âyette emredilen “Allah için salâtin (bayram namazının veya tevhid içerikli bütün eylemlerin) ve kurbanın”, çok daha sonraki dönemleri ilgilendiren görevler olduğu anlaşılmaktadır.

ıı. İbn Kesîr’in ifadelerine göre, Enes b. Mâlik kaynaklı bir rivayette, kendisinin de bulunduğu bir ortamda (Mescid’de) Hz. Peygamber’in bir an göğe doğru baktığı, sonra tebessüm ettiği, sebebi sorulunca, “Bana biraz önce bir sûre indirildi” dediği ve Kevser sûresini okuduğu belirtilmektedir.(2) Hz. Enes’in Medineli olduğu bilindiğine göre, onun Hz. Peygamber’le ilgili böyle bir rivayette bulunması, sûrenin Medine’de indirildiğinin bir delilidir. Çünkü o mescid Medine’dedir. Hicretten önce Mekke’de bu anlamda bir mescid henüz yoktu.

ııı. İbn Kesîr, sûreyi tanıtırken başlıkta bu sûrenin Medenî olduğunu, bir görüş olarak da Mekkî olabileceğini zikretmiştir.(3) Suyûtî, sûreyi “iniş yeri ihtilaflılar arasında” saymış ve “doğrusu Medine’de indirilmiş olmasıdır” demiştir. Bu ifadesinden sonra, Nevevî’nin de Enes b. Mâlik rivayeti nedeniyle Müslim şerhinde bunu tercih ettiğini belirtmiştir.(4)

Öyle görülüyor ki, sûrenin iniş yeri ve zamanı, aslında onun içeriğinden anlaşılmalı ve rivayetlerle sınırlı kalınmamalıdır. Rivayetlere öncelik verilince bu defa âyetlerin farklı anlaşılması veya farklı yorumlanması kaçınılmaz olmaktadır. Bu durum, mesajın doğru anlaşılmamasına neden olmakta ve maksadın farklı yönlere kayması gündeme gelebilmektedir. Muhtemel hatalara düşmemek için, sûrenin diğer sûrelerle anlam ilişkisini kurmak en doğru yoldur.

Sûre ister Mekke, isterse Medine döneminde indirilmiş olsun, her hâlü kârda ikinci âyetteki emir “kurban kesmek”le ilgilidir. Sûre Medine’de indirildiyse zaten sorun yoktur; çünkü Hz. Peygamber bu sûre indirildikten sonra her yıl kurbanını mutlaka kesmiştir.

Sûre eğer Mekke’de indirildiyse ve وَانْحَرْ venhar emri de “kurban kesmek”le ilgili ise, Hz. Peygamber’in Mekke’de neden kurban kesmediği sorusu sorulabilir. Bunun cevabı, “konuyla ilgili detay bilgilerin henüz gelmemesi nedeniyle kesilmediği” şeklinde verilebilir.

Yüce Allah, Tâhâ 20/114’de Hz. Peygamber’i “vahiy gelmeden önce acele etmemesi” noktasında bilgilendirmektedir. Bu konuda da aynı durumun yaşandığını söylemekte herhangi bir sakınca olmasa gerektir. Zira kurban ile ilgili kesin ve detaylı bilgiler Hacc 22/34-37’de verilmektedir. Dolayısıyla bu sûreyi Medenî sûreler arasında sayanlar olursa haklı gerekçelerinin bulunduğunu bilmekte yarar vardır.

2. Yüce Allah’ın Büyük İkramı

Sûrenin ilk âyetinde Hz. Peygamber’e verildiği ifade edilen “çok nimet”ten söz edilmektedir.

Bu bağlamda âyetteki الْكَوْثَر el-kevser kelimesinin çeşitli anlamları hakkında bazı açıklamalar yapmalıyız.

a) الْكَوْثَر el-kevser kelimesinin asıl ve öncelikli anlamları “bolluk, çokluk, bereket” şeklindedir. Ayrıca “Hz. Peygamber’e verilen vahiy, bilgi, hikmet, iyilik, hem bu dünyada hem de öteki âlemde şerefli, onurlu olmak, iyi fiiller işlemek, bütün canlı varlıklara karşı şefkatli davranmak, böylece iç huzuruna ve tatmine kavuşmak” gibi soyut ve somut anlamda iyi ve güzel olan her şeyden bolca ihsan edilmesi ilave anlamlar olarak zikredilebilir.(5)

b) Bunların dışında الْكَوْثَر el-kevser kelimesinin en çok kabul edilen anlamı, “Hz. Peygamber’e cennette verileceği belirtilen ve mahiyeti hakkında çok değişik fikirlerin ileri sürüldüğü bir nehir/havuz oluşu”dur.(6) Bu anlam doğrultusunda, âyette geçmiş zaman kipindeki اَعْطَيْنَا a‘taynâ fiiline gelecek zaman anlamı verilmiş olmakta ve “Sana cennette kevseri Biz vereceğiz” mesajı tercih edilmektedir.

c) Sûrenin ilk âyetindeki اَعْطَيْنَا a‘taynâ fiilinin geçmiş zaman kalıbında oluşu, kanaatimizce “verilmesi”nden söz edilen kevserin “verilmiş” olduğunu gösterir. Bu durumda, nüzûl sebebini söylerken de ifade ettiğimiz gibi, Duhâ 93/5. âyette Hz. Peygamber’e verileceği vaadedilen çeşitli nimetler kastediliyor demektir.

Bu nimetlerin neler olduğunu listelemeye gerek yoktur. Genel olarak Duhâ 93/4 ve 5. âyetlerini hatırlatmak yeterlidir: “Senin için (peygamberliğin) sonrası, öncesinden daha hayırlı olacaktır. Nitekim ileride Rabbin sana (çeşitli nimetler) verecek ve sen memnun olacaksın.” Nimetlerin verilmesi daha çok Medine döneminde gerçekleştiği için, Kevser sûresinin de Medine’de indirildiğini söyleyen görüş yanlış olmasa gerektir.

d) Biz, sûrenin Medine’de indirildiğini kabul edenlerin bu görüşlerinin dikkate alınması gerektiği kanaatindeyiz. Çünkü kevser denilen ödüllerin dünyada verildiğini düşünmemiz için yeterli deliller vardır. Medine dönemi, risâletin ilk yıllarına göre daha rahat ve daha huzurlu bir hayatın yaşandığı dönem olmuştur. Elbette, Kur’ân’da geçmiş zaman kipi kullanılmasına rağmen, gelecek zamanın kastedildiği pek çok örnek vardır. Ancak burada bu anlamı zorlamaya gerek olmadığını düşünmekteyiz.

3. Kevser - Medine İlişkisi

Hz. Peygamber’e Mekke’deki sıkıntılı süreçten sonra Medine’de pek çok nimet verilmiştir. Bu çerçevede çok önemli bazı hususları şu şekilde sıralamamız mümkündür:

a) İslâm, yörenin en etkili ve büyük dini olmuş, Medine şehri Müslümanların ülkesi kimliğinde devlet oluşmuştur.

b) Peygamberimiz davalardaki hükümlerinde üstün hikmetler içerecek kararlar vermiş, halkın memnuniyeti üst düzeye çıkmış, farklı inançtan insanlar dahi Hz. Peygamber’in hakemliğini ister hale gelmiştir.

c) İnsanlık medeniyet alanında yeni ve parlak bir ışıkla buluşturulmuş, çeşitli insan toplulukları savaşsız bir şekilde Müslüman olmuş, zaferler kazanılmış, ümmetin sayısı artmış, saygın bir devlet olarak diğer devletler arasında yer almıştır.

d) İslâm’ın şanı ve etkisi adeta dünyayı tutar olmuş, bütün bunların sonucu Duhâ 93/4 ve 5’teki vaatler de gerçekleşmiştir.

e) Kız çocukları kendi babaları tarafından öldürülmekten kurtarılıp, toplumun ayrılmaz birer parçası haline getirilmiştir.

f) İslâm’ın devlet olmasıyla insanlık bir nefes almış, kadınlar hayatın içine girebilmiş, köle ve mal olmaktan fert olmaya dönüşmüş, erkekle eşit bir konuma getirilmiştir.

g) Kadınlar mal gibi alınıp satılırken, kendileri mal ve servet sahibi olabilmiş, mirastan payını alıp miras bırakır hale gelmiş, şahitliği erkekle birlikte kabul edilmiş, seçme hakkına sahip kılınmıştır.

h) Ekonomik alanda faizden ve tefecilikten uzaklaşılmış, toplum hukukunu oluşturan değerler vahyin kontrolünde şekillendirilmiş, adaletten ayrılmamayla ilgili âyetler gelmiş, en yakını hakkında, hatta kendi aleyhinde bile olsa, doğru şahitlik en önemli erdemler arasında sayılmıştır.

i) Aile içi huku manasında evlilik, mehir, boşanma hukuku, nafaka, miras vs. konularda ilkeler getirilmiş, sağlıklı bir aile ortamı oluşturulması sağlanmıştır.

j) Toplum hukukuna dair harika prensipler getirilmiş, farklı inanç mensubu insanların bile Hz. Peygamber’in hakemliğini kabul edip onu hakem tayin etmek istemeleri bile mümkün olmuştur.,

k) Devletlerarası hukukta eşine az rastlanır güzellikte insanca davranış örnekleri sergilenmiş, farklı din mensuplarıyla ilişkiler düzenlenmiş, onlara ibadet hürriyeti tanınmış, saldırmayana saldırılmaması emri getirilmiş, savaşta bile hukuksuzluk yapılmasının önüne geçilmiştir.

l) Muhataplarına çevre bilinci kazandırılmış, hayvan hakları konusunda şimdilerde bile gözlemlenemeyen türden hayat hakkı örnekleri sunulmuş, o kadar ki haksız yere bir cana kıymak bütün insanlığı öldürmekle, bir canı ihya etmek de bütün insanlığı diriltmekle eşdeğer tutulmuştur.

m) İnsanın, önce kendisinin, sonra canlı ve cansız çevresinin ve bu arada Yüce Allah’ın farkına varması, hayatı O’nun “yaşa” dediği yerden yaşaması öğrenilmiş, böylece insanca bir hayatın önündeki engeller kaldırılmış, insanlık adeta kendini bulmuştur.

n) Hz. Peygamber ve onun şahsında Müslüman toplum, daha burada sayamadığımız nice güzelliklerle buluşturulmuş, belki dünya hayatı için her şeyin en güzeli ve en bereketlisi önlerine serilmiştir. Bütün bu söylediklerimiz nedeniyledir ki, Nebî (as)’a verildiği belirtilen kevser, bu dünyada verilen nimetlerin bütününü kapsamaktadır.

Bütün bunlara ilâve olarak şunu da ifade etmeliyiz: Elbette Hz. Peygamber, âhiret hayatında da ilâhî ödüllendirmelerden payına düşeni fazlasıyla alacaktır. Onun peygamberlik dönemi, risâlet yıllarının öncesine göre nasıl daha hayırlı idiyse, peygamberliğinin son dönemi (Medine) ilk döneme (Mekke) göre nasıl daha rahat ve huzurlu idiyse, elbette âhiret hayatı da dünya hayatından çok daha hayırlı ve güzel olacaktır; Feth 48/2. âyet gereği bunda bir sorun yoktur. Bizim vurguladığımız husus, bu sûrede verilmesinden söz edilenlerin, dünyadayken bile gerçekleştiğini ortaya koymaktır.

ıı. Allah İçin İbadet ve Kurban

فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ “Rabbin için salât (ibadet) et ve kurban kes!”

Âyetteki فَصَلِّ fe salli emri “ibadet et”; لِرَبِّكَ li rabbike ifadesi “senin Rabbin için”; وَانْحَرْ venhar emri ise “ve kurban kes” demektir.

Bu âyette iki emir yer almaktadır: “Salât etmek” ve “nahr etmek”. Âyetteki salât ve nahr kelimeleri hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmektedir.

1. Bazı âlimlere göre, ilgili emirler Hz. Peygamber’in namaz kılmasıyla, bazılarına göre namazda sağ eli sol elin üzerine koymasıyla ilgilidir. Diğer görüşe göre, salâttan maksat “farz namazlar”, nahrdan maksat “deve kurban edilmesi”dir. Hatta bazılarına göre buradaki kurbanın Mina’da kesilmesi gerektiği ifade edilmektedir ki, bunun hacla ilgili olduğu anlaşılmaktadır. Bazılarına göre salâttan maksat “Kurban Bayram namazı”, nahrdan maksat ise “kurban”dır.

Kurban Bayramı namazına işaret ettiği görüşü diğerlerine göre daha öncelikli ve delilli sayılabilir. Çünkü kurban ibadetiyle ilgili adeta detayın yer aldığı Hacc 22/37’de yer alan “size yol göstermesine karşılık Allah’ı yüceltesiniz diye” ifadesinde geçen لِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ litükebbirullâhe ifadesi kurbandan sonraki tekbirler manasına gelir ki Hz. Peygamber de bunu Kurban bayramı namazı olarak uygulamıştır. Benzer bir durum Ramazan Bayram namazıyla ilgili olarak Bakara 2/185’te söz konusudur.

2. Bu âyetin iniş sebebi olarak çeşitli rivayetler vardır. Bunlara göre, bazı Mekkeliler namazı ve kurbanı Yüce Allah’ın dışında başka varlıklara tahsis ederlermiş; bunun üzerine söz konusu emirler gelmiştir. Bazı rivayetlere göre, bu âyet Hudeybiye antlaşmasının yapıldığı gün inmiştir. Nebî (as) Hudeybiye’deyken hacdan engellenince, Yüce Allah ona (bayram) namazı kılmasını ve deve kurban etmesini, ardından geri dönmesini emretmiş, o da emredilenleri aynen yapmıştır.

Bu görüşleri, bütün rivayetleri içerecek şekilde nakleden Taberî, âyetin mesajını şöyle özetlemiştir: “Sana verdiği ve sana tahsis ettiği değer ve hayrın bir şükrü olarak, bütün namazlarını ve kurbanını putlara değil, sadece Rabbine tahsis et.”(7)

3. Naklettiğimiz görüşler içerisinde ilk sırada olanı hariç, diğerlerinin hepsi, bu âyetin kurban ibadetiyle ilgili olduğunu, özellikle Hudeybiye ile ilişkilendirilince de Medine döneminin sonlarına yakın bir dönemi hatırlattığını açıkça ortaya koymaktadır. Durum böyle olunca, bu âyette anlatılan hususun kurban ibadetine ilişkinliğini, kurban kesmenin bir görev olduğunu, Hacc 22/34-37. âyetlerinde yer alan “kurbanın bütün ümmetlere bir görev olarak verildiği gerçeği”yle bu âyetin bütünleştiğini belirtmeliyiz.

4. Kurban ibadetinin ilâhî prensiplerin sembolleştirdiği bir ibadet olduğunu vurgulayarak, âyette kurbandan önce yer alan salât emrinin, namazı da içerecek şekilde bütün tevhid içerikli eylemler olduğunu özellikle vurgulamak isteriz. Ekâme-yukîmu-ekım gibi kelimelerden yoksun olarak salât kelimesi tek başına “namaz” değil, “ibadet ve Allah’tan yana olmak” manasında kullanılmaktadır. Âyette “salât” ve “kurban” emrinin sadece ve sadece Yüce Allah’ın rızasına uygun olarak yapılmasının önemine dikkat çekilmektedir.

5. Âyetteki emir, sadece Hz. Peygamber’e yönelik değildir; onu takip etmek ve onu örnek almak durumunda olan bütün müminler bu hitabın muhatabıdır. Hem namazlarda, hem de diğer bütün ibadetlerde, özellikle kurban kesmede Yüce Allah’ın rızası dışına çıkmamak, put veya başka varlıklar adına kurban kesmemek ve kurban sunmamak, sonuçta her dinî eylemde Allah rızasına uygunluğu aramak, bu âyetin evrensel mesajını oluşturmaktadır.

En‘âm 6/162-163’te bu gerçek şöyle ifade edilmektedir: “De ki, salâtım (tevhid içerikli eylemlerim), kurbanım, hayatım ve ölümüm hiçbir ortağı olmayan, âlemlerin Rabbi Allah’a aittir. Ben böyle emrolundum ve ben Müslümanların önde geleniyim.” Evet, Kur’ân’ın vermek istediği ruh, “hayatı Allah’ın dediği gibi yaşamak”tır.

b) Suçlama - Ebter İlişkisi

Yüce Allah sûrenin üçüncü âyetinde “Asıl soyu kesik olan, şüphesiz sana hınç/kin besleyendir” şeklinde Hz. Peygamber’in moralini yükselten, buna karşın düşmanlarına yani onu kınayanlara gözdağı veren bir mesaj zikretmektedir.

ı. Ebter Kimdir?

اِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْاَبْتَرُ “Şüphesiz ki asıl (hayırdan yana) soyu kesik olan, sana kin duyandır.”

Âyetteki اِنَّ شَانِئَكَ inne şânieke tamlaması “muhakkak ki sana buğzeden, öfke duyan”; هُوَ huve zamiri “işte asıl odur”; الْاَبْتَرُ el-ebteru kelimesi ise “kökü kazınan, köksüz” demektir.

Bu âyette verilen mesaj, sûrenin inişine neden olan olayla ilgilidir. Taberî, Mâverdî, Beğavî, Kâsimî gibi bazı âlimler burada sözü edilen kişinin Ebû Leheb, Ebû Cehil, Âs b. Vâil veya Ukbe b. Ebî Muayt olduğunu belirtmişlerdir.

Hz. Peygamber’e “soyu kesik” diyenin, asıl kendi hayır soyunun kesik olduğu hatırlatılmış olmaktadır. Elbette âyetin mesajı sadece inişine neden olan kişi veya kişilerle sınırlı değildir. Kimler ona hakaret ederlerse ve ona düşmanlık beslerlerse bu âyet gereği onlar ebter olmayı hak ederler.

Kelimelerin yukarıda verdiğimiz anlamları doğrultusunda âyetin tercümesi “bedensel veya fiziksel olarak soyu kesik olmak” anlamında yorumlanmalıdır. Ancak el-kevser kelimesi nasıl “çok nimet ve çok hayır” anlamına geliyorsa, Kur’ân’da sadece burada zşkredilen el-ebter kelimesi de ona uygun bir anlama sahip olmalıdır. Bu nedenle söz konusu kelimeye farklı bir yorum getirmek durumundayız.

ıı. Ebter’in Farklı Bir Anlamı

1. Âyete başka bir açıdan bakmak ve değişik mesaj içerikli sonuçlara ulaşmak mümkündür. Bu doğrutuda ebter kelimesinin “soyu kesik” anlamından ayrı olarak manası şöyle de verilmektedir: “Senden nefret edenler hayırdan, her türlü iyilik ve güzellikten kesilmiş, tamamen kopmuştur.”(8)

“Ebter, soyut ve manevi değerler için kullanılır. Tıpkı “Besmeleyle başlamayan bir iş ebterdir” ifadesinde olduğu gibi. Ebter’e kelimenin sonradan kazandığı “soyu kesik” manası verenler, âyetin bu suçlamayı yapanlara bunu iade ettiğinde hemfikirdirler. Oysa Kur’ân’ın kendisi soy-sop ile evlat ve oğulla övünmeyi şiddetle kınar. Kur’ân’a göre, çocuksuzluk bir eksiklik değil, bir imtihandır.”

“Kaldı ki bu sûrenin iniş nedeni olarak gösterilen Âs b. Vâil’e mukabele ediliyorsa, bu mukabele gerçekleşmemiş demektir. Zira oğlu (Amr b. Âs), torunu Abdullah ve onun nesli yaşamıştır. Eğer ebter ile manevi soyun kastedildiği söylenecek olursa, iman gibi küfrün de hep var olacağı bedihî bir hakikattir. Kâfirler sadece dünyada var olmayacaklar, âhirette de cehennemde var olacaklardır. Yani, küfrün ve kâfirin soyunun kesik olduğu şeklindeki bir anlayış da isabetli değildir.”(9)

2. Hz. Peygamber’i motive eden, onu onurlandıran bu muhteşem sûre, onun yolunu takip edenler için de bir müjde mesabesindedir. Peygamber misyonunu takip edenler bilmelidirler ki, Hakk’ın savunucuları sürekli olarak saldırılara, hakaretlere ve haksız muamelelere maruz kalırlar.

Onuru, şerefi ve itibarı Yüce Allah’ın yanında arayanlar hiçbir zaman yalnız bırakılmamışlardır. İlâhî irade onları asla yalnızlığa terk etmemiştir, terk etmeyecektir de. Yaşanan birtakım olaylar sadece birer öğretim faaliyetinin parçası gibi algılanmalı, Hakk’ın savunulmasında sabırdan taviz verilmemelidir. Sabır, sözlü saldırılara karşı göğüs germek, hakaretlere rağmen hakta direnmek, Allah için dayanmak, hakkı, hayrı ve doğruyu yılmadan usanmadan savunmak demektir.

3. Çok nimetle buluşmanın yolu çok fedakârlık yapmaktan geçer. Fedakârlık yapmadan, yani hem bedenî anlamda ibadetlerini ve tevhid içerikli eylemlerini yerine getirmeden, hem de sunacağı sunakların adresini veya niyetini doğru belirlemeden bu yolda ilerlemek mümkün değildir. Kalpte ve gönülde sağlam istikameti olanlar, davranışta zikzaklar çizmez ve dosdoğru yolda bulunmanın huzurunu yaşarlar. İstikametini şaşıranlar hayır ve güzellikten nasiplerini almayı reddedenlerdir.

Dipnotlar

• 1 - Taberî, age., XXX, 328-330.
• 2 - Rivayet için bk. Buhârî, Rikâk, 53; Müslim, Salât, 53. 3 - İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, IV, 556. 4 - Suyûtî, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, I, 26. Nevevî’nin Enes b. Mâlik rivayeti için de bk. Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref en-Nevevî, Şerhu Müslim, Beyrut, ts., IV, 112-113.
• 5 - Esed, age., s. 1314’te 1. not.
• 6 - Taberî, age., XXX, 320-323.
• 7 - Taberî, age., XXX, 325-328.
• 8 - Esed, age., s. 1314. 9 - İslâmoğlu, age., s. 1313’te 3. not.